لزوم غربالگری سرطان پستان بر اساس آخرین دستورالعمل ها

سرطان پستان پس از سرطان ریه دومین علت مرگ ناشی از سرطان، شایع‌ترین بدخیمی و اولین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در زنان محسوب می‌شود (1). در ایران، سرطان پستان دومین سرطان شایع پس از سرطان پوست است.

در میان انواع سرطان‌های زنان، 23 درصد موارد مرگ ناشی از سرطان، مربوط به بدخیمی‌های پستان است (2). انجمن سرطان آمریکا (ACS) در سال 2018، تشخیص 266120 مورد سرطان پستان مهاجم در زنان آمریکایی را گزارش کرده که 40920 مورد از آنها منجر به مرگ شده است (3).

پانزده درصد از سرطان‌های پستان، در زنان جوان‌تر از 40 سال تشخیص داده می‌شوند و احتمال بروز سرطان پستان در زنان 80ساله یک مورد از ده مورد است. طبق آمار جدید 2014 GLOBOCAN، اختلاف واضحی در شیوع و مورتالیتی سرطان پستان در مقایسه با آمار جهانی وجود ندارد.

پیشگیری اولیه از سرطان شامل شناخت عوامل ایجاد بیماری و ارائه راهکار برای دوری از آنهاست. در گام بعدی، پیشگیری ثانویه قرار دارد که شامل غربالگری و درمان به‌موقع سرطان است. پیشگیری ثانویه در مورد سرطان‌های دهانه رحم، پستان و کولون در کشورهای توسعه‌یافته تأثیر مثبت به‌سزایی داشته است (4).

پیشگیری ثانویه از سرطان سینه و مهار موفق آن با استفاده از آزمون‌های غربالگری، در بیماران بدون علامت در مراحل اولیه قابل اجراست. مطالعات موجود نشان می‌دهد که میزان مرگ در جمعیت‌های غربالگری‌شده تا 40 درصد کاهش داشته است. مطالعات آینده‌نگر تصادفی، کاهش 40درصدی در مراحل 2، 3 و 4 سرطان در جمعیت غربال‌شده و افزایش بقای کلی 30 درصد را نشان می‌دهد (1).

در سال 2015، میانگین 40 سال و بالاتر توسط ACS برای انجام غربالگری و ماموگرافی سالانه در زنان 40 تا 54 سال مورد تأکید بیشتری قرار گرفت؛ چرا که غربالگری سالیانه در دوران پیش از یائسگی، احتمال تشخیص توده‌های غیرمهاجم و زودهنگام را به‌میزان زیادی افزایش می‌دهد (3). همچنین در شرایط مستعدِ سرطان پستان مانند: وجود جهش در ژن‌های مرتبط با بروز سرطان پستان (BRCA1 و BRCA2)، ابتلا به سندرم سرطان پستان خانوادگی و یا وجود سابقه قرارگیری قفسه سینه در معرض تشعشع در سنین جوانی، پیشگیری فقط با انجام غربالگری میسّر است (5).

بیشتر بدانید 

در برنامه غربالگری توده‌ای، از معاینه فیزیکی پستان و ماموگرافی و در صورت لزوم سونوگرافی برای زنان سالم بدون علامت استفاده می‌شود. این روش می‌تواند سرطان‌های دارای رشد آهسته را حداقل تا دو سال پیش از رسیدن قطر توده به‌میزان قابل لمس‌بودن تشخیص دهد.

رادیولوژیست ماهر، با خطای مثبت کاذب 10 درصد و منفی کاذب 7 درصد، قادر به تشخیص انواع ضایعات پاتولوژیک ماموگرافیک مانند: توده، ضخیم‌شدگی غیر طبیعی بافت، میکروکلسیفیکاسیون کلاستر، دیستوریشن (Distortion) نسجی به‌عنوان موارد نشانگر سرطان پستان می‌باشد که در 50 درصد از سرطان‌های غیرقابل لمس رخ می‌دهد (1). در مراحل اولیه، انجام ماموگرافی، از معاینه بالینی 90 درصد دقیق‌تر است.

حدود 30-50 درصد از سرطان‌های پستان را می‌توان در مراحل اولیه توسط ماموگرافی و حدود 20 درصد را تنها با معاینه لمسی تشخیص داد. همچنین خودآزمایی پستان می‌تواند بیش از 65 درصد توده‌های پستانی را کشف کند (6). در غربالگری، روش MRI در مواردی که بیمار دارای سابقه خانوادگی و سن کمتر از 35 سال است و یا پروتز پستانی دارد، کاربرد دارد.

همچنین توموسینتزیس (Tomosintesis) روش جدیدی است که با دقت بالاتر از ماموگرافی قادر به تشخیص توده‌ها و ضایعات بدخیم پستان است و تا 40 درصد کشف ضایعات را افزایش می‌دهد و امید است در آینده جانشین ماموگرافی شود (7).

اثربخشی مطلوب آزمون‌های غربالگری در تشخیص به اثبات رسیده است؛ اما دردسترس‌نبودن برنامه غربالگری مناسب و کم‌هزینه، خطرات و نگرانی‌های موجود در رابطه با اثرات منفی غربالگری در سنین کمتر از 40 سال، خطا درصورت نتایج مثبت کاذب در غربالگری و نیز فرهنگ و باورهای رایج در بین زنان جامعه می‌تواند از دیگر علل عدم استقبال عمومی از امکانات غربالگری باشد.

با توجه به تأثیر تشخیص سرطان  زودهنگام سرطان پستان از نظر سهولت مهار پیشرفت سرطان، هزینه درمانی کمتر و بهبود کیفیت زندگی خانواده، غربالگری سرطان پستان امری ضروری و اساسی است. همچنین لازم است موانع رواج غربالگری، فرهنگ‌سازی و ارائه روش‌های آموزشی به‌صورت همزمان مورد توجه قرار گیرد تا شاهد ارتقای سلامت جامعه و کاهش هزینه‌های ناشی از آن باشیم.

https://www.scielo.br/j/csp/a/gPdZbvNJpgL5ySJ4YZTVkrd/?format=pdf&lang=pt